Waar staat Europa in Iran?

De EU is niet van plan de bestaande strafmaatregelen tegen Iran uit te breiden uit angst vooral de burgerbevolking te treffen. Wel heeft EU-voorzitter Tsjechië de lidstaten gevraagd de vertegenwoordigers van Iran in hun land ter verantwoording te roepen. Dit zei staatssecretaris Frans Timmermans van Europese Zaken maandag tijdens een debat over de Europese top vorige week in Brussel.

Europa gaat met dit besluit haar verantwoordelijkheid uit de weg en zal vriend noch vijand overtuigen van haar bedoelingen.

Wat er op dit moment in de straten van Teheran gebeurt is ongekend. Welke kant het opgaat is niet te voorspellen maar zeker is dat het een ommekeer in Iran's politiek zal betekenen. Door op dezelfde manier te reageren als altijd – ambassadeurs op het matje roepen, protest aantekenen en schande spreken – doet Europa de historische betekenis van de massaprotesten tekort.

President Obama wil zich logischerwijs niet bemoeien met de uitkomst van de verkiezingen. Na 30 jaar diplomatieke radiostilte, over en weer beschuldigingen en Amerika's blunders in buurland Irak moet de VS iedere schijn van inmenging vermijden. Zo wordt voorkomen dat het regime de rijen kan sluiten tegen de “Great Satan.” Ook moet Obama armslag houden. Lopen de protesten op niets uit dan moet hij alsnog met Ahmadinejad's regering Iran's atoomprogramma bespreken. Door die leegte te vullen kan de EU laten zien dat Obama's buitenlandse politiek met meer dan alleen woorden ondersteund wordt.

Het is derhalve zaak dat Europa zo snel mogelijk de diplomatieke betrekkingen met Iran bevriest. Het is een niet mis te verstaan signaal dat geweld tegen vreedzame demonstranten scherp veroordeeld wordt; het zal het Iraanse volk een hart onder de riem steken; en het kan de interne verdeeldheid binnen het regime verder aanwakkeren.

De Europese minister van Buitenlandse Zaken komen dit weekend bijeen voor een vergadering van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Hier kan besloten worden om per direct alle 27 ambassadeurs terug te roepen en alle Europese ambassades te sluiten. Het tijdelijk opgeven van 'ogen en oren' maakt de impact van dit besluit ruimschoots goed. Daarnaast blijft de 'Twitter revolutie' online beschikbaar.

Voordat dit – of enig ander – besluit genomen kan worden is het zaak dat Europa duidelijkheid schept waar men met Iran heen wil. Voor Nederland is de topprioriteit dat meer geweld voor de bevolking wordt voorkomen en en dat alle politieke krachten in Iran zich kunnen vinden in de verkiezingsuitslag. Dat lukt alleen als de demonstranten naar huis gaan en zich neerleggen bij de grillen van een 'democratie' die 30 procent van de kandidaten bij voorbaat uitsluit van deelname aan verkiezingen en geen ruimte biedt voor gelijke rechten en persvrijheid. En dat het einde van de protesten het einde van het geweld betekent is onwaarschijnlijk; het zal buiten het zicht voortduren.

Wil men daadwerkelijke verandering, dan kan Europa, nu alle ingrediënten daartoe aanwezig lijken te zijn, niet langs de lijn blijven staan. De protesten bieden daarvoor een te goede gelegenheid om de eigen onderdanen, de VS maar vooral het Iraanse volk duidelijk te maken waar Europa voor staat.