Nederland moet Obama helpen Guantánamo Bay te sluiten

De Portugese minister van Buitenlandse Zaken Luís Amado schreef zijn Europese collega’s op 11 december jongstleden dat zijn land bereid is gevangenen uit Guantánamo Bay over te nemen. Amado riep de EU-lidstaten op het Portugese voorbeeld te volgen om zo de Amerikaanse regering te helpen bij het sluiten van de gevangenis op Cuba. Zijn aanbod betreft 60 gevangenen waarvan vaststaat dat zij ten onrechte zijn opgepakt. Zij kunnen niet vertrekken omdat hun veiligheid in eigen land niet gegarandeerd is en Amerikaanse anti-terrorisme wetten toelating tot de Verenigde Staten uitsluiten.

Nederland doet er goed aan in beginsel positief op deze oproep te reageren, en wel om de volgende redenen. De VS zijn inmiddels zo verstrikt in het zelf gecreëerde juridische web dat het land zonder internationale hulp niet in staat is op korte termijn van Guantánamo Bay af te komen. Aankomend president Barack Obama kan de gevangenis wel zo snel mogelijk willen sluiten, maar dat gaat hem voorlopig niet lukken. Zo zal alleen al het aanpassen van bestaande wetgeving jaren vergen.

Als boegbeeld van de internationale rechtsorde en zetel van het Internationale Strafhof had Nederland eerder en duidelijker stelling kunnen nemen tegen het wetgevend kunst- en vliegwerk van de Bush regering. Zelfs na de verkapte introductie van 'marteling' en het omzeilen van de Geneefse Conventie bleef het in Den Haag opvallend stil, ook toen het Amerikaanse Hooggerechtshof die wetgeving tot driemaal toe als ongrondwettelijk afwees. Deze omissie kan Nederland nu goedmaken.

Dat bondgenoot Amerika de gevangenis zo snel mogelijk sluit is in het belang van het Westen, en dus ook van Nederland. Guantánamo Bay is iedere democratische rechtsstaat een gruwel en een belangrijke bron van terechte woede in Islamitische kringen. Hoe eerder de Obama regering dat kan verhelpen, hoe beter.

Vóór Nederland - of enig ander Europees land - daadwerkelijk kan besluiten gedetineerden over te nemen moet een aantal vragen afdoend beantwoord worden. Wat is de status van deze ex-gedetineerden? Kunnen zij worden toegelaten als waren zij asielzoekers? Waar en hoe worden ze gehuisvest? Hoe worden zij, indien nodig, geholpen bij hun herintrede in de maatschappij? Wie staat ze bij in hun streven naar een financiële schadevergoeding? En hoe kan voorkómen worden dat zij ‘verdwijnen’ en – wie weet - alsnog tot terrorisme vervallen?

Het verdient aanbeveling dat Nederland zich in principe bereid verklaart de sluiting van Guantánamo Bay politiek te steunen door toelating van een aantal gevangenen. De Tweede Kamer kan daartoe het initiatief nemen. Een brede parlementaire werkgroep met voldoende deskundigheid op internationaal juridisch gebied kan vervolgens - bij voorkeur in overleg met leden van het Europees Parlement - de bovenstaande vragen beantwoorden en bepalen aan welke voorwaarden die toelating moet voldoen.

Wellicht helpt Nederlandse/ Europese steun de VS ook aan een oplossing voor de overige plus minus 200 gevangenen. Zij zijn nooit in staat van beschuldiging gesteld en worden dus naar internationaal recht al bijna zeven jaar onrechtmatig vastgehouden. Hoog tijd om Obama in staat te stellen ook aan deze schande een eind te maken.