Recht op een vieze cel

Levester Gillard is geen lieverdje: de 38-jarige Amerikaan zit twee aaneengesloten levenslange celstraffen uit wegens verkrachting. Dat betekent echter niet dat hij gedwongen kan worden zijn cel schoon te maken.

Voordat Gillard in 2004 werd overgedragen aan de zorgen van een federale penitiaire instelling bracht hij vijf maanden door in een staatsgevangenis in Nashville. Vast onderdeel van het regime in Howard County Prison is dat gevangenen iedere dag voor het ontbijt hun cel dweilen en de prullenmand legen. Wie zich niet aan deze regel houdt neemt het risico bepaalde priviliges – zoals televisiekijken en telefoneren – te verliezen.

Als aanhanger van 'The New Testament House of Prayer' kon Gillard zich niet altijd aan dit voorschrift houden. Zaterdag beschouwt hij als een verplichte rustdag en dat betekent dat hij vanaf vrijdagavond 18:00 uur tot zaterdagavond 18:00 uur geen lichamelijk arbeid mag verrichten. De bewakers hadden echter weinig boodschap aan zijn weigering en gedurende vijf maanden werd iedere zaterdag zijn godsvruchtige gedrag bestraft. Zodra hij op zondag op het gebruikelijke tijdstip klaar was met het schoonmaken van zijn cel schoon mocht hij weer bellen en televisie kijken.

Voor Gillard was dit meer dan een vervelende bijkomstigheid van het leven achter de tralies. Hij was van mening dat zijn godsdienstvrijheid in het geding was en klaagde de gevangenis aan. Hij baseerde zijn klacht op het het Eerste Amendement van de Bill of Rights dat onder andere stelt dat “wetten die de vrije uitoefening van godsdienst in de weg staan niet zijn toegestaan.”

In eerste instantie werd de klacht ongegrond verklaard; Gillard ging in hoger beroep en kreeg daar zijn gelijk. Gillard werd volgens de rechter voor een onmogelijk opgave gesteld: hij moest of de regels van de gevangenis of die van zijn religie overtreden. Dat de handeling nog geen 10 minuten in beslag nam deed daar niets aan af. Ook het verweer van de gevangenisdirecteur dat Gillard's gedrag voor sanitaire problemen zorgde werd weggewoven. Men had hem bijvoorbeeld ook op zaterdag na 18:00 uur een dweil kunnen geven. En hoe onoverkomelijk was een dagje niet schoonmaken?

De gevangenis werd tot een boete van $625 veroordeeld – de proceskosten en één dollar voor iedere zaterdag dat Gillard's telefoon- en televisietijd gekort was. In religieuze kringen is de uitspraak positief ontvangen – hoe meer tijd criminelen aan hun geloof besteden hoe beter. Penitiaire instellingen zijn minder blij: het opstellen van eenduidige gevangenisregels kan met de hoeveelheid religies in Amerika nog wel eens een enorme straf worden.